Dag 5 : ZONDAG 14 juli 2024

Concert 5-1: LIEDRECITAL Loewe, de Schubert van Noord-Duitsland

Johann Carl Gottfried Loewe, ook wel Carl Loewe genoemd, was een Duitse componist, tenorzanger en dirigent. Tijdens zijn leven waren zijn liedjes (“Balladen”) zo bekend dat sommigen hem de “Schubert van Noord-Duitsland” noemden, en Hugo Wolf kwam zijn werk bewonderen.

Een Loewe recital door Henk Neven, bariton en Daan Boertien, piano

Met verder werken van Mozart en Schubert:

Mozart : Klaviertrio in G groot K.564 (1788)
Allegro, Andante, Allegretto
Franc Polman, viool, Lucia Swart, cello, Keiko Shichijo, piano

Schubert Ständchen
Johannette Zomer, sopraan, Andrew Clark, piano, Mannenkoor IBFZ deelnemers

Concert 5-2: LEZING MET MUZIEK Het welgetemperde gemoed - Taal geven aan muziek

Jos Kessels, filosoof en schrijver
Henk van Zonneveld, klavecimbel

Het Wohltemperierte Klavier van Johann Sebastian Bach wordt algemeen beschouwd als een van de invloedrijkste composities uit de westerse muziek. Commentatoren zijn het erover eens dat het niet alleen briljante illustraties zijn van de mogelijkheden van de ‘getempereerde’ klavierstemming, maar tevens van een groot scala aan menselijke stemmingen. ‘De hele verzameling is een microkosmos van menselijke ervaring’, zegt Cecil Gray, ‘je kunt er een bepaalde geestelijke ontwikkeling in waarnemen die overeenkomt met die van het leven of de natuur zelf, van jeugd naar ouderdom, van ochtend naar avond, van lente naar herfst’.

Het gaat Bach in deze stukken om niets minder dan ‘een vernieuwing van geest en ziel’, schrijft biograaf Christoph Wolff. Grote musici als Mozart, Beethoven, Schumann en Wagner beschouwden dit werk als hun muzikale bijbel, in de diepste betekenis van het woord, ‘een boek waarin alle wijsheid en de gehele menselijke gevoelswereld te vinden is, waartoe men steeds terugkeert om troost, lering en verrijking’ (Hans Brandts Buys). Bach zelf beweerde dat het doel van deze muziek niets anders kon zijn dan ‘de glorie van God en de herschepping van het gemoed’.
Kessels’ betoog over de levenslessen van Bach zal in deze concertlezing worden afgewisseld en geïllustreerd met een uitvoering van preludes en fuga’s uit het Wohltemperierte Klavier, door klavecinist Siebe Henstra

In zijn boeken Het welgetemperde gemoed (2019) en Taal geven aan muziek (2023) reflecteert Kessels op de rol van muziek in de verbeelding en het menselijke denken. Muziek is veel meer dan een abstract patroon van bewegend geluid, zij is een uitdrukking van ideeën, emoties en menselijke houdingen. Die vormen als vanzelf een verhaal, een persoonlijke mythe, waarin de vraag naar ‘het goede leven’ en de eigen invulling daarvan een centrale rol speelt.

De filosoof Ger Groot schreef in een recensie: ‘Dankzij Kessels’ beschrijving luister je beter en hóór je meer. Tussen feit en fictie sleept dit boek je mee in wat in de volle zin van het woord een levensles mag heten.’ (Knack)

Trouw: ‘De nadruk op beleefde ervaring en mentale groei klinkt bevrijdend in het dominante discours van objectiviteit en wetenschappelijkheid.’

De Volkskrant: ‘Intrigerend boek. Je ontkomt er niet aan jezelf vragen te stellen. Wat raakt mij hier, waarom? Waar doet deze muziek mij aan denken? Muziek is een tovermiddel.’

Concert 5-3: SLOTAKKOORD AFSLUITEND WANDELCONCERT

16.00-17.00
St. Janskerk

m.m.v. IBFZ Trompetklas, ensembles en ’t ZOMERorkest
17.10-17.30
Wöhrmannhofje – Beiaardconcert Jeroen Heijungs

  1. G Ph Telemann (1681-1767) – Fantasie für violine ohne Bass nr 7 Eb-dur (TWV40:20)
    dolce – allegro – largo – presto
  2. D Buxtehude (1637-1707) – uit: Sonate IV in Bb à doi, Violino & Viola da gamba, con Cembalo, Op.1 (BuxWV255)
    vivace (ciacona)
  3. G Ph Telemann – uit: Sonatina quinta, Flauto dolce, ò Fagotto, ò Violoncello (TWV41-a4)
    andante – allegro
  4. J S Bach (1685-1750) – uit: Suite 3 voor Luit in g, (BWV995)
    gavotte – gavotte en rondeau

Bewerking voor beiaard: Christiaan Winter nr 2; Jeroen Heijungs nr 1,3,4

Korte programmatoelichting.

Helaas is er voor beiaard geen, tot zeer weinig origineel repertoire geschreven, de praktijk was altijd improviseren of bewerken van muziek voor andere instrumenten. Dit kun je zien als een beperking, maar ook juist als een uitdaging, in principes kun je zo’n beetje alle muziek geschikt maken voor uitvoering op de beiaard!

Georg Philipp Telemann wordt wel genoemd als de meest vruchtbare componist ooit met meer dan 3000 werken op zijn naam, voor allerhande instrumenten en instrument combinaties. Tegenwoordig wordt hij beschouwd als de mindere componist ten opzichte van tijdgenoot Jonhann Sebastian Bach, in zijn tijd was dit echter precies andersom! Zijn Fantasiën voor viool zonder begeleiding doen het uitstekend op klokken waarbij de quasi meerstemmigheid goed uit de verf komt doordat de toon niet gedempt wordt.

Dietrich Buxtehude is de meest bekende representant van de Noord-Duitse barokstijl, hier speel ik een bewerking van een triosonate voor twee strijkers en continuo, het heeft officieel een “vivace” maar is eigenlijk een Ciacona, een vorm waarin een basmotief constant herhaald wordt. In dit geval is het heel apart dat dit basmotief precies 3½ maat duurt, gebruikelijk is natuurlijk een geheel getal als 4, 6 of 8. Het stuk begint met dit basmotief in het pedaal, en vrijwel de hele tijd blijft dit stug doorgaan, terwijl de beide bovenstemmen zich uitleven in een samenspel met hun eigen motieven.

Twee delen uit een Sonatina voor blokfluit en basso continuo van alweer Telemann, het eerste deel heeft een prachtige melodische lijn in de bovenstem, waarin een spanning wordt opgebouwd die zich ontlaadt in het vrolijke tweede deel.

De suite van Johann Sebastian Bach bestaat in twee versies: Suite voor cello nr 5 (BWV1011) en als Suite nr 3 voor Luit (BWV995). Het is niet helemaal duidelijk welke versie de “oorspronkelijke” versie is, zo je daar al over kunt spreken. Van de cello suite bestaat er geen handschrift van Bach zelf, van de luitsuite wel. In ieder geval maakt het duidelijk dat Bach zelf ook gewoon bestaande muziek hergebruikte.

17.30-18.00
Slotconcert IBFZ – waar we Bach het laatste woord geven:
BWV 29 ‘Wir danken dir, Gott’ & BWV 147-10
IBFZ Meesters, Deelnemers en KOORLAB ZUTPHEN
o.l.v. Elske te Lindert

Jeroen Heijungs

Jeroen Heijungs studeerde orgel en klavecimbel aan het Stedelijk Conservatorium van Arnhem bij respectievelijk Bert Matter en Kees Rosenhart. Hoewel muziek de grote liefde was is hij vooral werkzaam geweest als systeembeheerder in de automatisering.

Na dit intermezzo van bijna 35 jaar heeft hij echter de muziekstudie weer opgepakt en studeerde vanaf september 2020 aan de Nederlandse Beiaardschool in zijn woonplaats Amersfoort bij Frans Haagen, Tommy van Doorn en Christiaan Winter. In augustus 2023 is deze studie succesvol afgesloten met het behalen van het master-diploma. Hij heeft geen vaste toren waar hij de bespelingen verzorgt, maar richt zich vooral op vervangende bespelingen overal waar daar vraag naar is.

Tevens is hij werkzaam bij Beiaardcentrum Nederland, waar hij de muziekuitgaves verzorgt en bestuurslid van de Koninklijke Nederlandse Klokkenspel Vereniging, waar hij onder andere de opmaak van het blad Klok & Klepel verzorgt.

Naast orgel, klavecimbel en beiaard speelt Jeroen ook graag clavichord. Van alle toetsinstrumenten is dit het kleinste, allerzachtste en meest intieme, en vormt zo een fraai contrast met de reuzegrote en alom aanwezige beiaard!

Jeroen Heijungs
Internationaal Barok Festival Zutphen logo

Dagprogramma